Το πείραμα του Ερατοσθένη πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 21/3/2014 σε 19 Σχολεία (Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια) του νομού Σερρών. Στο πείραμα του Ερατοσθένη συμμετείχαν 338 σχολεία από 36 διαφορετικές χώρες όλου του κόσμου.
Οι μαθητές βρήκαν το μέγεθος της περιφέρειας της γης, όπως ακριβώς έκανε και ο Ερατοσθένης το 240π.Χ.
Οι μαθητές στερέωσαν κάθετα ένα ραβδί ύψους ενός μέτρου, το μεσημέρι στις 12.32μ.μ. μέτρησαν το μήκος της σκιάς του. Με απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς, αλλά και τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών (google earth), υπολόγισαν την περίμετρο και την ακτίνα της γης.
Τον συντονισμό της δράσης στα περισσότερα σχολεία του Ν. Σερρών είχε το Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.) Σερρών..
Η δραστηριότητα συνδύαζε την παρατήρηση, τη μέτρηση, τα μαθηματικά και τις νέες τεχνολογίες. Οι μαθητές μυήθηκαν με βιωματικό τρόπο στο πείραμα του Ερατοσθένη.
Ο Ερατοσθένης και το ιστορικό πείραμα
Ο Ερατοσθένης (3ος π.Χ. αιώνας) ήταν Διευθυντής της μεγάλης Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, όπου σε έναν πάπυρο διάβασε ότι το μεσημέρι της 21ης Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο), στα νότια όρια της πόλης Συήνη (Ασσουάν), οι κατακόρυφοι στύλοι δεν ρίχνουν καθόλου σκιά και ο Ήλιος καθρεφτίζεται ακριβώς στον πυθμένα ενός πηγαδιού (δηλαδή, βρίσκεται στο Ζενίθ του τόπου). Ως επιστήμονας, λοιπόν, ο Ερατοσθένης διερωτήθηκε, εάν συμβαίνει το ίδιο ταυτόχρονα και σε μια άλλη πόλη πχ. στην Αλεξάνδρεια. Όμως στην Αλεξάνδρεια, κατά την ίδια μέρα και ώρα, οι κατακόρυφοι στύλοι έριχναν σκιά.
Αν η Γη ήταν επίπεδη, οι κατακόρυφοι στύλοι στις δυο πόλεις θα ήταν παράλληλοι και θα έπρεπε και οι δυο να ρίχνουν σκιά. Αφού, λοιπόν, αυτό δεν είναι αλήθεια, τι μπορεί να συμβαίνει; Την απάντηση έδωσε ο Ερατοσθένης υποστηρίζοντας ότι η επιφάνεια της Γης δεν είναι επίπεδη αλλά σφαιρική. Αυτό το συμπέρασμα είναι, προφανώς, θεμελιώδους σημασίας και επιπλέον επέτρεψε στον Ερατοσθένη να προσδιορίσει την ακτίνα και το μήκος της περιφέρειάς της Γης. Πραγματικά, από το μήκος της σκιάς υπολογίζεται αμέσως η διαφορά των γεωγραφικών πλατών των δύο πόλεων, ίση περίπου με 7 μοίρες. Επειδή η απόσταση των δύο πόλεων ήταν γνωστή από αφηγήσεις βηματιστών και ίση περίπου με 800 Km (φημολογείται ότι ο Ερατοσθένης μίσθωσε βηματιστές για τη μέτρησή της), η περιφέρεια της Γης υπολογίστηκε ίση με 40000 Km.
Αυτή είναι η σωστή απάντηση και ο Ερατοσθένης την έδωσε χρησιμοποιώντας ως μόνα εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια, μυαλό με απλότητα σκέψης και επινοητικότητα. Το λάθος στον υπολογισμό ήταν μόνο 2%, ένα πραγματικά αξιοσημείωτο επίτευγμα για περίπου πριν από 2,5 χιλιετίες. Άρα, ο Ερατοσθένης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μέτρησε τις διαστάσεις του πλανήτη Γη, γι’ αυτό και θεωρείται δημιουργός της μαθηματικής γεωγραφίας.
